Ֆիզիկայի խխունջային օրենքը Կամ երևի ավելի ճիշտ՝ խխունջների հակաֆիզիկական օրենքը Չորացած խոտերի վրա անկենդան օտար կոկոնների պես կպած են խխունջները: Քամու հետ տարուբերվող ծղոտներին քնած, ասես՝ մեռած...: Երեխաները սիրում են հավաքել դրանք: Սկզբում՝ որը գտնեն: Հետո՝ որն ավելի արտահայտիչ է: Արտահայտիչը սովորաբար շագանակագույն գծերովն են: Պոկում ես՝ թեթեեեև: Անկյանք պատյանի կշիռը ինչքա՞ն պիտի լինի: Համարյա անկշիռ: Հետո դնում ես քարին ու սպասում, մինչև միջի կենդանին դուրս գա: Վերցնում ես, դնում ձեռքիդ ու զգում, որ ծանրացել է: Մկանների կուչուձիգը, որ սեղմում է մատդ, այնքան ծանրացնում է անկշիռ խխունջին: Պարզվում է շարժումը ոչ միայն ժամանակ է, այլև՝ կշիռ: Էյնշտեյնը խխունջների հետ խաղար, ավելի շուտ իր օրենքները կգտներ:

Պատմել եմ՞՞՞՞՞ Մի օր ձի եմ նստել, ես վախկոտ, ձիս՝ վախկոտ։ Ձիս կանգնել է ձորի բերանին, մանր քարերը գլորվում են, իմ ծնկները դողում են, ձիուս ծնկները դողում են... Ես ինչպես կարգն է իջնելիս՝ հետ եմ թեքվել, բայց ձիս չի ուզում առաջ գնալ։ Գլորվելուց շատ մոլորվելուց եմ վախենում, իսկ ընկերներս իրենց ձիերով արդեն ահագին առաջ են։ Մեկ էլ հետ մնացած մեկը որոշեց լավություն անել ու՝ ճյուղով ձիուս քամակին։ Սա կատաղեց, իջավ ձորը ու մի բան էլ ավել՝ թափով մտավ մոշուտ։ Վազում է, ես մի ձեռքով հազիվ հասցնում եմ թփերի փշոտ ճյուղերը հեռացնել, ու գլուխս իջեցնել, որ ծառերի ճյուղերը աչքս չմտնեն։ Մեկ էլ՝ դիմացը մի գերանոտ ճյուղ, լաաավ ցածր։ Ես մինչև փորձում եմ ձեռքիս փաթաթած սանձը քանդել, ձիս կանգնեց։ Էն է ուզում էի շունչս տեղը բերել, մեկ էլ սրիկան էլի վազեց, ու ճյուղի տակով գլուխը իջեցրած անցավ։ Ես արդեն պատկերացնում էի ոնց եմ մի ձեռքս սանձով փաթաթված քարշ գալիս ձիու կողքից... ճյուղը կոտրվեց ու մնաց ձիու վրա։ Տեսնել էր պետք՝ ես՝ խառը ֆեն արած երկար մազերով, ձիս՝ ոսկեգույն պառավ մը, աջ ձեռքս՝ լրիվ քերծված, մի հատ էլ մեծ ճյուղը հետներս կինո ենք սլանում...

Երեք տարի բաղնիքս չէր սարքվում: Փողը հավաքում, հավաքում էի, հավաքվում էր՝ մտածում էի՝ ավել գումար է, հիվանդ երեխա է, չգիտեմ ինչ է, դրա համար է...: Ինչու եմ ասում սա: Ինչ-որ գումար կարելի է ավելացնել միշտ էլ: Մի ընտանիքի մասին էի կարդացել, որ տատի թոշակով էին միայն ապրում, աշխատանք չէին գտնում, բայց տան հարսը խտացրած կաթ էր «ձեռք բերել», ուրիշ երեխայի էր տվել...: Տատին հարցրել էին ինչով օգնենք, ասել էր՝ ալյուր... ու ամաչել էր: Մարդն ուզում է կարևոր լինի՝ ինքնաբավ լինի, իր ընտանիքը ինքնուրույն պահի, ... իր որդուն հպարտությամբ ուղարկի բանակ, իր զավակների, ծնողների, իր առողջության մասին ինքնուրույն հոգա...: Սա նվազագույնն եմ ասում: Մարդն ուզում է իրացվի որպես մարդ: Գուցե նաև դրա համար միշտ էլ, նույնիսկ եթե մարդը մուրացիկ է կամ տատի թոշակով ապրող, մի խտացրած կաթ, կամ մի հազար դրամ «ավելացնի»՝ ինքն իր աչքին մարդ մնալու համար: Բայց նրանք, ում անընդհատ օգնում են՝ ճնշված են ապրում, նրանք, ովքեր ավել գումար են գտնում իրենց ունեցածի մեջ՝ մեղքի զգացումով են ապրում: ՉԻ ԿԱՐԵԼԻ հասարակությանը, մարդկանց, մարդուն,... ստիպել մեղքի զգացումով ապրել՝ օգնել, թե այս մի անգամ չօգնելու,... ավել է գումարը, թե ինքն արժանի է մի շոր իրեն գնելու,... կամ՝ ինքը ինչը չի արել ճիշտ, որ այդքան ուրիշների օգնության կարիք ունի... այս մտքերով ապրել …

Ակադեմիան տխուր տեղ է։ Սկզբում նկատում ես, որ դժվար է դրսի մարդկանց հետ շփվելը, հետո սկսում ես հետները չշփվել, իսկ ավելի ուշ նույնիսկ ակտիվ կերպով խուսափում ես նրանցից ու մնում քո ակադեմիական պղպջակում երջանիկ անտեղյակության մեջ։ Իսկ ավելի ճիշտ՝ գիտակցում ես, որ բնակչության մեծ մասը քեզնից տարբեր է, ու դու ես outlier֊ը, ոչ թե նրանք։ Գիտակցում ես, որ ակադեմիայից դուրս մարդկանց հետ շփվելու հմտություններդ կամաց֊կամաց մոռանում ես։ Բայց էլ չես փորձում հետ բերել. քեզ պե՞տք է որ։ Քեզ պե՞տք են բոլոր նորմալ մարդիկ իրենց նորմալ հոգսերով, աջականները, ծաղիկ֊թիթեռ պոստողները, անտիվաքսերը, ֆաշիստները։ Քեզ համար հանգիստ ապրում ես քո պղպջակում, որտեղ բոլոր մարդիկ իրար նման են մտածում, իսկ եթե նույնիսկ որոշ հարցերում համաձայն չեն, քեզ նման են բանավիճում, ընդհանուր լեզու գտնելը հեշտ է։ Ընկերուհուս (էլի ակադեմիայից) երբ մի անգամ ասացի, որ ակադեմիայից դուրս մարդկանց հետ չեմ կարողանում շփվել, ասաց, որ էլիտիստ եմ։ Ասացի՝ էլիտիզմ չկա, էստեղ ինչ֊որ հատկանիշի բացակայություն է, ոչ թե առկայություն, որը հեռու է պահում ինձ ակադեմիայից դուրս մարդկանցից։ Ընկերուհիս ասպիրանտուրայից հետո թողեց ակադեմիան, ես՝ չէ, բայց դեռ մի քանի ամիսը մեկ հանդիպում ենք իմ կամ նրա տանը։ Շեֆիս ասացի, որ ակադեմիայում հավաքված մարդիկ իրար նման են։ Ասաց՝ կան հետազոտություններ, որ իրոք բոլորս ընդհանուր անձնային հատկանիշներ ունենք։ Թվարկեց հատկանիշները. ստեղծագործ, …

NN Կոպենհագենի ֆրանսիական գրախանութ֊սրճարանը ժամանակին իմ սիրած վայրերից էր։|| Երբ դեռ ասպիրանտ էի, հաճախ գործից շուտ էի դուրս գալիս, որ հասցնեմ մինչև փակվելը մի բաժակ սուրճ խմել։|| Նստում էի պատուհանի մոտ ու գրում ժամերով։|| Էնտեղ են գրվել շուտով լույս տեսնելիք գրքիս պատմվածքներից շատերը։|| Գրվել են նաև լիքը խզբզոցներ՝ որպես իմ կյանքից վռնդված մի տղայից ապաքինվելու միջոց։|| Այդ գրախանութից գնել եմ Պատրիկ Մոդիանոյի գրքերից ու Փոքրիկ Նիկոլայի բացիկներից։|| Փորփրել եմ գրադարակները՝ փնտրելով Ֆուադ Լարուիի՝ Գոնկուր մրցանակ ստացած գիրքը։|| Ու էդպես էլ չեմ գտել։|| Մի անգամ նաև մոռացել եմ քրուասանի համար վճարել, հիշել, վճարել եմ հաջորդ այցելությանս ժամանակ։|| Մի ժամանակ ֆրանսիական գրախանութ֊սրճարանն իմ առօրյայի մի մասն էր, բայց միայն մի ժամանակ ու շատ վաղուց։|| Այնուամենայնիվ, շարունակում էի ստանալ նրանց նորությունները ու ամեն անգամ բացում էի մեյլերը, ուշադիր կարդում։|| Ստուգում էի, թե ով է հերթական հյուրը լինելու. մի օր գուցե Ֆուադ Լարուին գա։|| Իսկ մինչ այդ ամեն գրախանութ մտնելիս ֆրանսիական բաժինն էի փնտրում։|| Ֆուադ Լարուիի գրքերը հայտնաբերելը հոբբիի նման բան էր դարձել։|| Արդեն չեմ էլ հիշում՝ գրքերը գտնու՞մ էի ու չէի՞ առնում, թե՞ չէի էլ գտնում։|| Տարօրինակ զգացողություն էր գրողի հետ մի էդպիսի անձնական կապ ունենալը, որից ինքը բնավ տեղյակ չէր։|| Բայց մի օր զանազան մեյլերիս մեջ տեսա գրախանութ֊սրճարանի հերթական նամակը. Ֆուադ Լարուին …

Օրհուսում գրողների մի նոր խումբ է ստեղծվել։ Էսօր առաջին հանդիպումն էր, որի ընթացքում լիքը զրույցներից բացի նաև մի փոքր վարժություն արեցինք։ Էս էլ իմ գրածն է՝ թարգմանված հայերեն։ - Քո երկիրը մահմեդակա՞ն է։ - Ինչպիսի՞ն է կլիման քո երկրում։ - Ի՞նչ լեզվով են խոսում քո երկրում։ Քո երկիրը․ ասես այն անուն ու տեղ չունի ու այնքան անկարևոր է, որ մարդիկ չեն էլ բարեհաճում անունը հիշել։ Երբ ինչ-որ մեկն ասում է՝ քո երկիրը, ինձ թվում է՝ պարզապես քաղաքավարություն են անում։ Ես անտեսանելի եմ դառնում, փոքրանում, կորցնում դեմքս ու արժեքս, զրուցելու համար անպիտան դառնում և սկսում եմ կարճ պատասխաններ տալ, որ զրույցը դադարի։ Որովհետև երբ այն կոչվում է քո երկիր, նշանակում է՝ պարզապես սմոլ թոք ես անում, իսկ երբ մեկն իսկական անունն է գործածում, նշանակում է անկեղծորեն հետաքրքրված են, իսկապես ուզում են ճանաչել քեզ։ Բայց որ ավելի վատ է, երբեմն քո երկիրը փոխարինվում է Ալբանիայով, Ռումինիայով կամ նույնիսկ Ադրբեջանով։ Ուղղում ես նրանց։ Ներողություն են խնդրում։ Խոստովանում են, որ աշխարհագրությունից վատ են։ Բոլորն էլ աշխարհագրությունից վատ են, երբ խոսքը իմ երկրի մասին է։ Ես չգիտեմ՝ որն է իմ երկիրը։ Ես հայկական անձնագիր ունեմ, ծնողներս հայ են։ Բայց ես ծնվել եմ մի երկրում, որն այլևս գոյություն չունի, մի քաղաքում, որն այսօր մի պետության մայրաքաղաք …

Գրազ կգամ, որ իրականում Հայաստանը հանրահայտ «մաֆիա» խաղի մի մեեեեծ հարթակ է, որտեղ մենք բոլորս ակամա մաֆիա ենք խաղում։ Ում շերիֆ են նշանակում, նա սկսում է որոշումներ կայացնել՝ ում փխել, ում խնայել։ Մաֆիոզների սուրբ պարտականությունը սպանել-քանդել-ավիրել առանցքի վրա էսուէնկողմ գնալն է։ Ու բարոյականության հետ էս ամենը, ոնց խաղի մեջ, կապ չունի։ Խաղի կանոններն են թելադրում վարքագիծը։ Հետևաբար համընդանուր վերաբերմունքն էլ էս ամենին իսկը խաղի պես է՝ նեղանալ չկա. խաղի կանոններն են էդպիսին։ Եվ անկախ նրանից ով ես, ինչացու, ինչ կրթության, գիտելիքի, հնարավորությունների ու հունարի տեր ես, հենց քարտը քաշեցիր, վերջ, էությամբ ու բովանդակությամբ հարմարվում ես խաղում ստանձնած քո դերին ու ընկալվում որպես էդպիսին։ Հակառակ դեպքում լավ խաղացող չես։ Վատ խաղացողին էլ խաղից ռադ են անում։ Եթե, օրինակ, ռոմանտիկ տեխնոկրատ ես, բայց դրայվի բերմամբ մշակույթի նախարարի քարտ ես քաշել, ուրեմն էդ պահից հետո սրտիդ թրթիռն է հուշում թե երկրումդ ինչն է ներկայացնում մշակութային արժեք, ինչը՝ մասմաբ, ինչն՝ այնքան էլ չէ։ Ոչ չափանիշ է պետք, ոչ փորձագիտական կարծիք։ Մեռնեմ բարաթին. քարտը ձեռքդ է, ուրեմն որոշողը դու ես։ Խաղի կանոնն էդ է. մշակույթի նախարարը երկրի մշակույթը կուզի էս կողմը շուռ կտա, կուզի՝ էն։ Բա նախարար է, բա ուրիշ ո՞նց պիտի լինի։ Քարտը ինքն է քաշել. դու քաշեիր, դու որոշեիր։ Կամ թե խաղի հերթական …

Ժուկով ժամանակով մի գեղցի է լինում։ Էս գեղցին մի գարնանային օր որոշում է իրենց գեղի կողքի առվից ձուկ բռնի, ուտի, կշտանա։ Ուռկանը գցում է առուն, հետ քաշում, մեկ էլ ինչ. պարզվում է կեռին մի ոսկե ձուկ է ռաստվել։ Ոսկե, և, ըստ երևույթին, բավական դեբիլ ձուկ, քանի որ կապուտակ օվկիանոսում գտնվող իր պապենական պալատը, իր ծառաներին ու իր արքայավայել ուտեստները թողած՝ հոսանքնիվեր լողալով հասել էր Աղստև գետը լցվող մի ինչ որ անհայտ առու ու էնտեղ փորձել համտեսել էն գեղցու կողմից իր կարթի ժանգոտած կեռին հագցրած մի լղար անձրևորդի։ Էս ձուկը մարդկային լեզվով, բայց ահագին ցածր տոնայնությամբ (քանի որ ձայնալարերը, համապատասխանաբար, մարդկայինից փոքր էին) ասում է, թե. ա՛յ գեղցի, ինձ բաց թող, քո ամենանվիրական երեք ցանկությունները կիրականացնեմ։ Գեղցի դու գեղցի. թե՝ հորս ազիզ արև ամենանվիրական ցանկությունս էն ա, որ մարդամեկին պիտի բերդերում փտացնեմ։ Ձուկը աչքերը պլզում է գեղցու վրա. երևի նոր է հասկանում, թե ում ձեռքն է ընկել ու փոշմանում Աղստև գետը ընդհանրապես մտնելու համար։ Բայց դե պայմանը պայման է։ «Լավ», ասում է ձուկը, «Էն երկուսն էլ ասա ու բրախի գնամ»։ «Ցանկություն համար երկու. ուզում եմ թագավոր դառնամ, էս երկիրը ես կառավարեմ, կուշտ փոր հաց ուտեմ ու աշխարհ տեսնեմ»։ «Օ-քեյ». ասում է աշխարհ տեսած ձուկը։ «Ցանկություն համար երեք. ուզում եմ իմ գեղացիք …

Հայաստանը պատրաստ է ժողովրդականություն չվայելող քայլեր իրագործել, այդ թվում՝ պետական ծախսերի կրճատում և մասնավոր ներդրումների խոչընդոտների վերացում, որպեսզի մինչև 2018թ. հիվանդ տնտեսությունը կայուն հիմքերի վերադառնա: Այս մասին Reuters գործակալությանը տված հարցազրույցի ժամանակ հայտնել է ՀՀ վարչապետ Կարեն Կարապետյանը: Գործակալութոյւնը նշում է, որ 3.2 միլիոն բնակչություն ունեցող Հայաստանը մեծապես կախված է Ռուսաստանի օգնությունից և ներդրումներից, վերջին երկու տարիներին սեփական մաշկի վրա զգացել է ՌԴ-ի տնտեսական անկման հետևանքները: 2016-ին Հայաստանի տնտեսական աճը դարձել է 0.2 տոկոս՝ 2015-ի 3 տոկոսի համեմատ: «Հայաստանում կիրականացվեն կանոնավոր կառուցվածքային բարեփոխումներ, անգամ եթե այդ բարեփոխումները ժողովրդականություն չվայելեն»,- ասել է Կարապետյանը: ՀՀ վարչապետի կարծիքով՝ «մենք կկարողանանք այս տարի հասնել 3.2 տոկոս տնտեսական աճի»: Կարեն Կարապետյանը նշել է նաև, որ կառավարությունը կկենտրոնանա կոռուպցիայի դեմ պայքարի և բոլոր խոչընդոտները վերացնելու վրա, որոնք խանգարում են բիզնեսի զարգացմանը: Reuters-ը, վկայակոչելով Transparency International միջազգային կազմակերպության զեկույցը, հաղորդում է, որ 2016 թվականի կոռուպցիայի ընկալման ինդեքսում Հայաստանը հայտնվել է 113-րդ հորիզոնականում՝ 176 երկրների շարքում: «Հենց որ կարողանանք կայունացնել տնտեսական վիճակը, կկարողանանք նաև կայուն տնտեսական աճ գրանցել 2018թ. սկսած»,- ասել է վարչապետը: Կարեն Կարապետյանը նաև իրատեսական է համարել այս տարի գրավել 850 միլիոն դոլարի ներդրումներ, որոնց զգալի մասը կլինի մասնավոր սեկտորից: Լուսանկարը՝ Photolure-ի

ՀԱԿՈԲ ԲԱԴԱԼՅԱՆ, Մեկնաբան Մեկնաբանություն - 24 Փետրվարի 2018, 16:14 Փետրվարի 24-ին Հայաստանի պաշտպանության նախարար Վիգեն Սարգսյանն այցելել է Արցախ, որտեղ նա հանդիպել է Արցախի նախագահ Բակո Սահակյանի և Արցախի պաշտպանության նախարար Լևոն Մնացականյանի հետ: Վիգեն Սարգսյանի արցախյան այցը ուշագրավ է նախօրեին Մոսկվա կատարած այցի ֆոնին: Սարգսյանը մեկնել էր Կրեմլում հանդիսավոր միջոցառման մասնակցելու, որ կազմակերպել էր ՌԴ նախագահ Պուտինը փետրվարի 23-ի առիթով: Այդ օրը Ռուսաստանում նշում են Հայրենիքի պաշտպանի օրը: Կրեմլի ընդունելությանը ներկա են եղել մի քանի այլ պաշտպանության նախարար, այդ թվում Ադրբեջանի: Միջոցառման հանդիսավոր մասից բացի, այլ տեղեկություն, թե ինչ հանդիպումներ կամ շփումներ է ունեցել Վիգեն Սարգսյանը Մոսկվայում կամ Կրեմլում, չկա, սակայն հատկանշական է Մոսկվայից վերադարձից անմիջապես հետո Արցախ մեկնելն ու Բակո Սահակյանի հետ հանդիպելը: Արդյոք Վիգեն Սարգսյանը որևէ կարևոր բան է իմացել Մոսկվայում, Պուտինից կամ այլ բարձրաստիճան պաշտոնյայից, որն անհրաժեշտ է եղել շտապ փոխանցել Արցախի իշխանությանը: Այդ ամենը տեղի է ունենում Երևանի հանդեպ հավակնության մասին Ալիևի հայտնի հայտարարության ֆոնին, որը պատերազմի հավանականության մասին խոսակցությունների աշխուժացման առիթ տվեց: Դրանից առաջ եղել էր ԱՄՆ հետախուզության զեկույցը, որում հայտնվում էր Արցախում ռազմական լայնածավալ բախման ռիսկի մասին, միաժամանակ արձանագրելով, որ այդ դեպքում Ռուսաստանը ստիպված կլինի պաշտպանել Հայաստանին: Այդ զեկույցից առաջ ամերիկացիների հետ քննարկումների համար Վաշինգտոն էր մեկնել ՌԴ արտաքին հետախուզության պետ Նարիշկինը: Օրերս …